Zakopane to miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. W latach 1977-1994 miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.
Według danych z II kwartału 2005 r.2 miasto miało 27 647 mieszkańców i jest drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem Podhala.
Miasto położone jest u stóp Tatr, w Rowie Podtatrzańskim (Kotlina Zakopiańska), nad kilkoma potokami, ale najważniejszy to Zakopianka (dopływ Białego Dunajca). Położone na wysokości 838 m n.p.m. (centralny punkt jakim jest skrzyżowanie ul. Krupówki i Kościuszki), jest najwyżej położonym miastem Polski. Od północy graniczy z pasmem Gubałówki, od południa nad miastem góruje Giewont.
Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych, od dawna nazywane nieformalnie zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki). Liczbę turystów odwiedzających całe Tatry ocenia się na około 2-3 mln rocznie.
Zakopane wielokrotnie organizowało ważne imprezy sportowe. Rokrocznie na Wielkiej Krokwi odbywa się Puchar Świata w skokach narciarskich. W mieście tym trzykrotnie odbywały się mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym: w latach 1929, 1939 oraz w 1962. Miasto kandydowało do organizacji Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2011 (przegrana z Oslo). Obecnie jednak kandyduje do Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2013. Miasto starało się też (bezskutecznie) o organizację w 2006 roku Zimowych Igrzysk Olimpijskich (wygrał Turyn).
Struktura powierzchni:
Według danych z roku 2005 Zakopane ma obszar 84,35 km2, w tym:
- użytki rolne: 31%
- użytki leśne: 57%
Miasto stanowi 17,89% powierzchni powiatu.
Historia:
Zakopane powstało jako osada na miejscu sezonowych osad pasterskich. Pierwszy (zaginiony) przywilej osadniczy wydał podobno Stefan Batory w 1578 roku, który to przywilej został zatwierdzony przez króla Michała Wiśniowieckiego przywilejem osadniczym w 1670 roku. W 1676 roku wieś liczyła 43 mieszkańców (wraz z Olczą i Poroninem). Pierwotnie osada należała do króla, później do cesarsko-królewskiego skarbu austriackiego. W 1824 roku Zakopane wraz z częścią Tatr zostało sprzedane rodzinie Homolasców. W XVIII wieku w Kuźnicach zbudowano hutę żelaza (w XIX wieku był to największy zakład metalurgiczny w Galicji). Rozkwit Zakopanego rozpoczął się w drugiej połowie XIX w., kiedy to właściwości klimatyczne Zakopanego zaczął popularyzować Tytus Chałubiński. W roku 1876 Towarzystwo Tatrzańskie otworzyło w Zakopanem szkołę snycerską. W 1886 r. zostało uznane za uzdrowisko. W 1889 roku Zakopane liczyło już 3000 mieszkańców. W tymże też roku kupił je na licytacji (wraz z dużą częścią Tatr) hrabia Władysław Zamoyski "mąż opatrznościowy" Tatr polskich, który stworzył podwaliny obecnego parku narodowego. W 1933 roku Zakopane uzyskało prawa miejskie. W czasie II wojny światowej Zakopane stało się ważnym punktem przerzutowym na Węgry. W podziemiach hotelu "Palace" mieścił się areszt Gestapo.
Na początku marca 1940 w wilii "Tadeusz" przy drodze do Białego miała miejsce III Metodyczna Konferencja NKWD i Gestapo, na której omówiono metody pracy operacyjnej przeciwko polskiemu podziemiu i wymieniono się informacjami.
Znaczenie dla kultury polskiej:
Pod koniec XIX wieku Zakopane stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym, odwiedzanym (lub zamieszkanym) przez takie sławne postacie polskiej kultury jak: H. Sienkiewicz, W. Orkan, St. Witkiewicz, S. Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz i inni. Stanisław Witkiewicz (ojciec) jest autorem tzw. stylu zakopiańskiego (zwanego też od jego nazwiska witkiewiczowskim) w budownictwie. Z pobytem letników a później także osiedlającej się w Zakopanem inteligencji nastąpił rozwój turystyki i taternictwa. W 1873 r. zawiązało się Towarzystwo Tatrzańskie, którego celem było propagowanie wiedzy o Tatrach, badanie ich, ułatwienie turystyki, ochrona przyrody i popieranie miejscowego rozwoju. Wśród inicjatorów powstania Towarzystwa był Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Walery Eliasz-Radzikowski i inni. Działalności tego Towarzystwa Zakopane zawdzięcza pierwsze oświetlenie, organizację poczty i telegrafu, budowę Dworca Tatrzańskiego. Rozwój taternictwa i powtarzające się wypadki były powodem powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (1909). Inicjatorem jego powstania był przede wszystkim Mariusz Zaruski. Z pobytem letników związana jest także historia teatru w Zakopanem. Pierwsze przedstawienia wystawiane były przez zespoły amatorskie tworzone przez gości, ale już w 1892 Zakopane odwiedza zespół teatralny złożony z zawodowych aktorów. Powołany w 1900 r. Związek Przyjaciół Zakopanego zainicjował powstanie stałego teatru amatorskiego, a od 1904 sezonowego zespołu zawodowego. W Zakopanem występowała Helena Modrzejewska, Antonina Hoffman, Irena i Ludwik Solski i inni. W latach międzywojennych działał w Zakopanem Teatr Formistyczny.
Z działalnością Związku Przyjaciół Zakopanego związana jest także budowa pomnika Tytusa Chałubińskiego i powstanie pierwszych stowarzyszeń sportowych. Do najsławniejszych zabytków zaliczane są: barokowy drewniany kościółek obok zabytkowego Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku; zabytkowa góralska zabudowa drewniana; budowle w stylu zakopiańskim; wille (np. Koliba, Pod Jedlami i inne).
Turystyka:
Liczne sanatoria i domy wypoczynkowe oraz duża baza noclegowa, czynią z Zakopanego miejscowość atrakcyjna dla turystów. Główną atrakcją turystyczną są Tatry. Inne to:
- kolej linowo-terenowa na Gubałówkę
- kolejka linowa na Kasprowy Wierch
- kolej linowo-krzesełkowa na Butorowy Wierch
- skocznia narciarska Wielka Krokiew
- Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
- liczne festiwale i imprezy folklorystyczne (Jesień Tatrzańska i Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich)
Kościoły i związki wyznaniowe:
1) 10 parafii rzymskokatolickich z kościołami:
- Kościół Najświętszej Rodziny
- Stary Kościółek Matki Bożej Częstochowskiej
- Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej
- Kościół Świętego Krzyża w Zakopanem
- Kościół Św. Antoniego z Padwy w Zakopanem
- Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie
- Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce
- Kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej Królowej Tatr na Wiktorówkach
- Kaplica Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Gubałówce
2) zbory Świadków Jehowy z Salą Królestwa
3) Adwentyści Dnia Siódmego z kościołem
Muzea i galerie sztuki:
- Muzeum Tatrzańskie im. dr. Tytusa Chałubińskiego
- Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba
- Muzeum Przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego
- Muzeum Kornela Makuszyńskiego
- Muzeum Jana Kasprowicza
- Muzeum Karola Szymanowskiego w willi "Atma"
- Galeria Władysława Hasiora
- Muzeum Męczeństwa
Źródło: Wikipedia